Türkiye bölgedeki PKK/YPG ögelerine yönelik uzun müddettir yapmak istediği operasyona hafta sonu Suriye ve Irak için başlatılan Pençe Kılıç hava harekâtı ile başlarken, güvenlik uzmanları hava harekatının kara ögeleriyle devam etmesini yüksek mümkünlük olarak görüyor fakat bunun zamanlaması için koşulların olgunlaşması gerektiğine dikkat çekiyor.
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından 2019 Mayıs ayında başlatılan ve Irak’ın kuzeyinde gerçekleştirilen “Pençe” serisi operasyonları İstiklal Caddesi’ndeki hücumun akabinde hafta sonu Suriye’ye doğru genişletildi.
Millî Savunma Bakanlığı’nın toplumsal medya adresinden “Hesap zamanı” sözüyle duyurulan harekât kapsamında “Irak’ın kuzeyindeki Kandil, Asos, Hakurk’un yanı sıra Suriye’nin kuzeyindeki Arap Pınarı, Tel Rıfat, Cizire ve Derik bölgelerindeki hedeflerin” eş vakitli olarak ateş altına alındığı belirtildi. Vurulan maksatlar ortasında birinci kez Suriye’nin kuzeyinde Kürtlerin Kobani, Arapların Ayn el-Arab olarak isimlendirdiği “Arap Pınarı bölgesi” de yer aldı.
Hava harekatının başlamasının akabinde gözler kara harekatının yapılıp yapılmayacağına çevrilirken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Katar dönüşü uçakta yaptığı açıklamada harekatın “sürekliliğinin söz konusu olduğunu”, karadan ve havadan gereken neyse yapmaya devam edileceğini, şimdiye kadarki hava bombardımanlarının sonda Irak’ta 140 km güneye, Suriye’de 20 km güneye kadar indiğini söyledi.
Kara harekâtı ne vakit başlar?
Peki Türkiye’nin uzun vakittir yapmak istediği bu operasyonların devamı niteliğinde bir kara harekâtı ne vakit başlayabilir ve kapsamı ne olabilir?
Hava Kuvvetleri eski İstihbarat Lideri Gürsel Tokmakoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede kara harekatının beklenmekte olduğunu söyleyerek şöyle konuşuyor:
“Bu harekât elbette şartlar uygun olunca yapılacaktır. Bu şartlar sadece ABD ile ilgili değildir ve aynı zamanda sahada belirli bir düzenin sağlanması, hazırlıkların tamamlanması olarak düşünülmeli.”
Güvenlik ve Dış Siyaset Analisti Cahit Armağan Dilek de hava harekatları münferit ve kısa periyodik değerlendirildiği için memleketler arası toplumda daha az reaksiyona yol açtığına işaret ederek, kara harekatının ise memleketler arası hukuk açısından diğer bir nitelik taşıyabileceğini belirtiyor.
Dilek, PKK ve YPG unsurlarınca Azez’deki Türk üssüne ve son olarak Karkamış’a yapılan son atakları ise Türkiye’ye kendilerince yanıt verme çalışmasının yanı sıra kara harekâtına zorlama olarak da değerlendiriyor ve şunları söylüyor:
“Sonuçta TSK’ya karşı dayanmaları mümkün değil. Askerler girdiği zaman onların hepsini dağıtır, bunu biliyorlar. Ama uluslararası baskıyı Türkiye’nin üzerine çekmeye, tahminen de kimi yaptırımlar uygulatmanın önünü açmaya çalışıyorlar.”
Dilek, kara harekâtı için Türkiye topraklarından yeni bir askeri birlik göndermeye gerek olmayabileceğini çünkü bölgede zaten TSK güçlerinin bulunduğunu belirterek, “Oradaki birliklerimiz tahminen öbür amaçlara yönlendirilebilir. Zira bizim denetim ettiğimiz alanların çabucak dış sonlarında PKK, PYD’ye ait noktalar var” diyor.
Gaziantep’in Karkamış ilçesine bugün havan topu ve roket ile taarruz gerçekleşmiş ve biri çocuk biri öğretmen iki kişi hayatını kaybetmişti.
ABD’nin Ankara Büyükelçiliği akınla ilgili bir kınama bildirisi yayınlayarak, “Bu şiddeti ve haklı görülemeyecek saldırıyı güçlü bir şekilde kınıyoruz” dedi.
Bir sonraki gaye Menbiç mi?
Güvenlik Siyasetleri Uzmanı Hasan Selim Özertem bundan sonraki maksatlardan birisinin Menbiç olabileceğini düşünüyor.
Ankara’dan daha önce yapılan farklı açıklamalarda PKK’nın Suriye ayağı olarak nitelendirilen YPG ögelerinin temizlenmesi için başlatılacak operasyonun maksadı olarak Tel Rıfat ve Menbiç gösterilmişti. Türkiye’nin burada 30 kilometre derinliğinde bir inançlı bölge oluşturmak istediğine dair de haberler yayımlanmıştı.
Özertem, Menbiç’in 2018’den bu yana hem ABD ile hem Rusya’yla daima olarak konuşulan bir alan olduğunu belirterek, PKK’nın buradan militanlarını hâlâ çekmemiş olduğunu ve İstiklal Caddesi’ndeki son atağın akabinde buranın Türk yetkililerce işaret edilmesini kıymetli bulduğunu aktarıyor.
İçişleri Bakanı Soylu, Mersin ve İstiklal Caddesi akınlarının Menbiç’te planlandığını söylemişti.
ABD Lideri Joe Biden ve Türkiye Cumhurbaşkanı ErdoğanFotoğraf: Achmad Ibrahim/AP Photo/picture alliance
ABD ve Rusya’nın yansıları ne olur?
Bu ortada Türkiye’nin şu anda yalnızca hava harekâtı ile hudutlu tuttuğu bu adımına karşılık ABD ve Rusya’dan gelebilecek tepkiler de dikkatle takip ediliyor.
Türkiye, ABD’nin Suriye’deki YPG güçlerine verdiği silah ve eğitim desteğinden uzun süredir rahatsız. ABD ise Türkiye’nin Suriye’deki askeri müdahalelerini desteklemiyor.
ABD’nin Erbil Başkonsolosluğu internet sitesinde harekât öncesi yayımladığı açıklamada, “Türkiye’nin Suriye’nin ve Irak’ın kuzeyinde askerî harekât düzenleyebileceğine dair haberler nedeniyle” vatandaşlarını uyarmıştı.
Bu ortada ABD’nin Türkiye’ye F-16 satışı için onayı gereken ABD Kongresi’nin kimi üyelerinden operasyona karşı çıkan kimi yansılar de gelmeye başladı.
Tokmakoğlu, kara operasyonu için kıymetlendirme yapılırken F-16 satışı üzere konuların dikkate alınmayacağını söyleyerek, “Türkiye F-16’ların şarta bağlı verilmesini zaten kabul etmedi” diyor.
Financial Times ise Beyaz Saray’ın Orta Doğu ve Kuzey Afrika Koordinatörü Brett McGurk’ün Türkiye’nin hava operasyonu sonrası Washington’un Türkiye’den “Suriye’nin kuzeydoğusundaki sıkıntı durumu daha da istikrarsızlaştıracak bir şey yapılmamasının garantisini istediği” açıklamasına yer verdi.
Tokmakoğlu, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Erdoğan’ın Soçi‘de 5 Ağustos‘ta yaptıkları görüşmede Suriye ile ilgili olarak aralarında anlaştıklarını söyleyerek, “Temel gaye ABD’nin askerinin ve nüfuzunun Suriye’den çıkartılmasıdır. Bu hemen olacak bir şey değil ve sahadaki düzenlemeler buna ilişkin devam etmekte” yorumu yapıyor.
Diğer taraftan Türkiye’nin böyle bir operasyon düzenlemesine uzun zamandır yeşil ışık yakmayan Rusya da denklemdeki bir başka önemli ülke. Çünkü bölgedeki hava üstünlüğü Rusya’da.
Tokmakoğlu, hafta sonu yapılan hava harekâtı için Rusya’dan bir talepte bulunulmadığını belirterek, şunları ekliyor:
“Rusya zaten böyle bir operasyon için onay makamı değil. Türkiye isterse Suriye hava sahasını kullanabilir, Adana mutabakatı ve BM Sözleşmesi’nin 51. maddesi buna imkân verir. Ayrıca sadece hava harekatının yapılması uluslararası anlamda daha kabul edilebilir ve risksiz bir operasyon şeklidir.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Suriye Devlet Lideri Beşar Esad (2010)Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/B. Tellawi
Esad ile olağanlaşma süreci hızlanır mı?
Son gelişmelerdeki bir öteki öne çıkan öge da Ankara’nın Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile ilgi kurma sürecinin hızlanıp hızlanmayacağı.
Erdoğan, Endonezya dönüşü Suriye ve Mısır’la bağlantılarla ilgili soru üzerine “Siyasette ebedi dargınlık, kırgınlık, küslük olmaz. Vakti, zamanı geldiği anda oturur, değerlendirir, ona göre de bir yenilemeyi yapabilirsiniz. Şu anda Türkiye olarak bu konularda sıkıntılı olduğumuz ülkelerle ilişkileri yeniden ele alabiliriz, sil baştan yapabiliriz” demişti.
Dilek, Türkiye için en büyük tehdidi komşu ülkelerdeki federal yapılar olarak göstererek, Irak’ta geç kalındığını fakat Suriye’de bunun gerçekleşmesinin kesinlikle önlenmesi gerektiğini söylüyor.
Bu ortada Suriye’de çözümü ele alan süreç olan ve Türkiye, Rusya ve İran heyetlerini bir araya getiren Astana Zirvesi’nin 19’uncusu bu hafta Kazakistan’da düzenlenecek.
Özertem, Suriye’de tahlil için şu anda birkaç farklı sürecin farklı kanallardan ilerlediğini hatırlatarak, Esad’ın tüm bu görüşmelerden istifade ederek ve Rusya ile İran’ın dayanağını alarak fiili konumunu Suriye’de genişletmeye çalıştığına dikkat çekiyor. Özertem, sözlerini şöyle sürdürüyor:
“Eğer Esad’la bir görüşme kelam konusu olursa PKK’nın alanının daraltılması gündeme gelebilir. Esad için öncelikle alanlardan birisi İdlib. İdlib’de gelecekte nasıl bir istikrar tesis edilecek, nasıl bir sistem kurulacak? Bunun şimdi ismi konmamış durumda. Esad ile Türkiye ortasında yürütülecek bir diyalog önümüzdeki periyotta PKK’nın bölgedeki alanının en azından sonlandırılması açısından tesirli olacaktır.”
Ankara ile Şam ortasında tam bir olağanlaşma hala sağlanmazken, istihbarat yetkililerinin vakit zaman görüştüğü biliniyor.
