İngiltere merkezli JET adlı laboratuvarda yapılan bir deneyde, nükleer füzyon kullanılarak rekor düzeyde enerji üretildi.
Atomların bir araya gelmesiyle ortaya çıkan füzyon, Güneş ve diğer yıldızların güç üretmesini sağlayan bir süreçtir.
Bilim insanları, temiz ve atmosferi ısıtmayan üst düzey nükleer enerji üretmeyi hedefleyerek 70 yıldır bu süreci yeryüzünde tekrarlıyor.
40 yılı aşkın süredir füzyon araştırmalarının yürütüldüğü JET laboratuvarında çalışan Avrupalı bilim insanları, “Daha önce yapmadığımız şeyleri başardık” dedi.
Füzyon enerji üretimi ne kadar yakın?
Nükleer füzyon işlemi sırasında, küçük atomik parçacıklar ısıtılır ve bir araya gelmeye zorlanır, böylece daha ağır bir parçacık oluşur ve faydalı güç açığa çıkar.
Bu süreç başarılı bir şekilde ticari seviyeye yükseltilirse, herhangi bir karbon emisyonu olmadan sonsuz miktarda saf enerji üretilebilir.
Rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarında olduğu gibi hava şartlarına bağlı değildir.
Ancak uzmanlar bunun kolay olmadığını söylüyor.
Manchester Üniversitesi’nde Nükleer Füzyon Araştırma Görevlisi. Aneeqa Khan, “Atomların Dünya’da birleşebilmesi için Güneş’in 10 katı sıcaklığa ihtiyacımız var. Yani yaklaşık 100 milyon derecelik bir sıcaklığa ve uzun süre yeterli yoğunluktaki atomlara ihtiyaç var.”
JET deneyinde 5 saniye boyunca 69 megajoule enerji üretildi. Bu sadece 4-5 banyoyu ısıtmaya yetiyor. Yani çok az.
Nükleer füzyon kullanan enerji santralleri hâlâ uzak bir hayal ama her deney bizi bir adım daha yaklaştırıyor.
Profesör, Imperial College London’da Uzay, Plazma ve İklim Araştırmaları Küme Lideri. Stuart Mangles, “JET’in son çalışmasının yeni sonuçları çok heyecan verici” diyor.
“Bu sonuç, uluslararası işbirliğinin gücünü gösteriyor. Bu sonuçlar, Avrupa’nın her yerinden yüzlerce bilim adamı ve mühendisin çalışması olmasaydı elde edilemezdi.”
JET nedir?
Ortak Avrupa Torus (JET) tesisi, 1970’lerin sonunda İngiltere’nin Oxford kentinde inşa edildi ve geçen yılın sonuna kadar dünyanın en gelişmiş deneysel füzyon reaktörüydü.
Ancak Aralık ayında tüm deneyler durduruldu.
Merkezi Birleşik Krallık’ta olmasına rağmen JET, esas olarak Avrupa Birliği (AB) nükleer araştırma programı EURATOM tarafından finanse ediliyordu ve Birleşik Krallık Atom Enerjisi Ajansı tarafından işletiliyordu.
40 yıl boyunca İngiltere, Avrupa, İsviçre ve Ukrayna’dan bilim adamlarını ağırladı.
Reaktörün yalnızca 10 yıl süreyle çalışması planlanıyordu ancak bir dizi başarılı deneyden sonra ömrü uzatıldı.
Bugün açıklanan sonuçlar, 1997’deki benzer deneylerden elde edilen sonuçlardan üç kat daha iyi.
EUROfusion Program Yöneticisi Prof. Ambrogio Fasoli, “Başarılı deneyimimiz… füzyon enerjisinin geliştirilmesine daha fazla güven sağlıyor. Yeni bir rekor kırmanın ötesinde, daha önce hiç yapmadığımız şeyleri başardık ve füzyon fiziği anlayışımızı derinleştirdik” diyor.
Ancak Britanya’nın Avrupa füzyon araştırmalarındaki diğer rolü henüz bilinmiyor.
Brexit’in ardından İngiltere Euratom programının dışında kaldı ve geçen yıl hükümet bir daha katılmama kararı aldı.
İngiltere’nin kendi araştırma programlarına daha fazla yatırım yapması bekleniyor.
Euratom projesi kapsamında JET’in yerini Fransa’da kurulacak ITER adlı bir tesisin alması bekleniyor.
2016 yılında açılması beklenen tesisin açılışı ertelendi ve tam ölçekli denemelerin 2035 yılından sonra başlaması bekleniyor.
