Danıştay, Basın Kartı Yönetmeliğinin Bazı Maddelerini Durdurdu: Basın Kartı İptalinde İletişim Başkanı’nın Yetkili Kılınması Hukuka Uygun Bulunmadı
Danıştay 10. Daire; Çağdaş Gazeteciler Derneği ve DİSK Basın İş’in açtığı davada; İletişim Başkanlığı tarafından 21 Mayıs 2021 tarihinde Basın Kartı Yönetmeliği’nde yapılan kimi değişikliklerin yürütmesini durdurdu. Daire; basın kartı iptalinde Basın Kartı Komisyonu’nun devre dışı bırakılıp İletişim Başkanı’nın yetkili kılınmasını ve RTÜK ile kamu kurumlarında çalışanlara basın kartı verilmesi üzere birtakım düzenlemeleri hukuka uygun bulmadı. Danıştay daha evvel de yönetmelikteki birtakım unsurların yürütmesinin durdurulmasına karar vermiş, bunun üzerine Bağlantı Başkanlığı yönetmelikte tekrar düzenleme yapmıştı. Karar ile ikinci değişikliğin birtakım hususları de durdurulmuş oldu.
Resmi Gazete’de 21 Mayıs 2021 tarihinde yayınlanan Basın Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin kimi hususlarının yürürlüğünün durdurulması ve iptali istemiyle; Çağdaş Gazeteciler Derneği ve DİSK Basın İş ismine avukat Onur Can Keskin Danıştay’da dava açmıştı.
Danıştay10. Daire, Basın Kartı Yönetmeliği’nin birtakım unsurlarının yürütmenin durdurulmasına karar verdi. Daire, birtakım unsurlardaki durdurma talebini ise reddetti.
Yönetmelik daha evvel de yürütmesinin durdurulması ve iptali talebiyle Danıştay’a taşınmıştı. Yargılama sürecinin sonunda Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti, yönetmeliğin birtakım unsurlarının yürütmesinin durdurulmasına karar vermişti. Bunun üzerine İrtibat Başkanlığı yönetmelikte bir değişiklik daha yaptı. Bunun üzerine ÇGD ve DİSK Basın İş, yönetmeliğin birtakım unsurlarının yürütmesinin durdurulmasını tekrar istedi.
İkinci müracaatta, “Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, yürütmesinin durdurulmasına karar verilen kısımların, daha da genişletilerek hukuka aykırı bir şekilde düzenlendiği, basın kartı dağıtımının keyfileştirildiği, anlam ve içeriğinin boşaltıldığı” belirtildi. Müracaatta, “Yargı kararına ihtiyaç duyulmadan sürekli nitelikte basın kartı iptali yoluna gidildiği, düzenlemelerin keyfiliğe açık olduğu” ileri sürüldü.
Danıştay 10. Daire’nin yeni kararında yürütmesi durdurulan düzenlemeler şöyle:
“. Basın kartı verilecek kişilerde aranan şartlar arasında yer alan; “mücbir sebepler dışında bir aydan fazla olmamak üzere orta vermeden çalışması şartı,
. RTÜK basın başdanışmanı, daire liderleri, daire lider yardımcıları ve üst konsey uzmanlarına da basın kartı verilmesi,
. Cumhurbaşkanlığı Merkez Teşkilatında basın-yayın faaliyeti yürüten bireyler ile Cumhurbaşkanlığı’na bağlı Başkanlıklarda ve ofislerde basın ve halkla bağlar ünitesi amirine ve bu ünitede basın-yayın faaliyeti yürüten işçiye de basın kartı verilmesi,
. Bakanlıklarda, basın ve halkla alakalar müşaviri ile bu ünitede basın-yayın faaliyeti yürüten en fazla iki işçiye de basın kartı verilmesi,
. Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları temsilcilerine de basın kartı verilmesi,
. Bağlantı Başkanlığı Özel Kalem Müdürü’ne de basın kartı verilmesi,
. Sürekli basın kartının iptalini gerektirir eylem ve faaliyetlerde bulunulduğunun İletişim Başkanlığı tarafından yapılan inceleme üzerine tespit edilmesi üzerine kartın iptaline karar verilmesi.”
Kararda yer alan şu değerlendirmeler dikkat çekti:
“BASININ, ‘HABER VERME’ VE ‘ELEŞTİRİ HAKKI’ VARDIR: Demokratik toplumlarda kanıyı açıklama özgürlüğü değerli bir yer alır. Demokratik toplumlar, temel hak ve özgürlüklere dayanan toplumlar olup, bu cins toplumlarda devletin vazifesi, temel hak ve özgürlükleri korumak ve geliştirmektir. Temel hak ve özgürlükler ortasından niyet ve kanaat özgürlüğü, bilhassa kanıyı açıklama özgürlüğü kıymetli bir yer alır. Niyet ve kanaati açıklama özgürlüğünün en olağan yollarından birisi ise basındır. Basının, ‘haber verme’ ve ‘eleştiri hakkı’ vardır
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN, KAMU GÜÇLERİNE KARŞI OLDUĞU KADAR ÖZEL GÜÇLERE KARŞI DA KORUNMASI GEREKMEKTEDİR: Demokratik toplumlarda basının en kıymetli fonksiyonu, kamu faydasını ilgilendiren olay ve bahislerde açıklamalar yapmak, haber ve bilgi vermek, tenkit ve kıymet yargıları sunmak suretiyle kamuoyunu oluşturmak, toplumu aydınlatmaktır. Basına yaptığı bu fonksiyon nedeniyle iki hak tanınmaktadır. Bu haklar ‘haber verme hakkı’ ile ‘eleştiri, değer yargısında bulunma hakkı’dır. Haber verme hakkı, kamu faydası taşıyan bir olayı topluma haber vermek, bildirmektir. Bu kıymetli fonksiyonu nedeniyle basın özgürlüğünün, kamu güçlerine karşı olduğu kadar özel güçlere karşı da korunması gerekmektedir. Bağımsız ve tarafsız yayıncılığın sürdürülebilmesi için alınacak tedbirlerde bu ödev kapsamındadır.
Nitekim, Anayasanın 28 ila 30. unsurlarında basın hürriyetine ait konular özel olarak düzenlenmiş; ayrıyeten basın hürriyetinin sonlandırılmasında kanıyı açıklama ve yayma hürriyetine ait kararların uygulanacağı belirtilmiştir. Basın hürriyeti, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ifade özgürlüğünü düzenleyen 10. maddesi kapsamında ele alınmaktadır.
RAHATSIZ EDEN HABER VE DÜŞÜNCELERİN DE SERBESTÇE İFADE EDİLEBİLMESİ: İfade özgürlüğünün toplumsal ve bireysel işlevini yerine getirebilmesi için, AİHM’in de söz özgürlüğüne ait kararlarında sıkça belirttiği üzere, yalnızca toplumun ve devletin olumlu, hakikat ya da zararsız gördüğü ‘haber’ ve ‘düşüncelerin’ değil, devletin yahut halkın bir kısmının olumsuz ya da yanlış bulduğu, onları rahatsız eden haber ve fikirlerin de serbestçe tabir edilebilmesi ve bireylerin sözler nedeniyle rastgele bir yaptırıma tabi tutulmayacağından emin olmaları gerekmektedir. Söz özgürlüğü, çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin temeli olup bu özgürlük olmaksızın ‘demokratik toplumdan’ bahsedilemez.”
ÇGD VE BASIN İŞ: “DANIŞTAY 10. DAİRESİ TEKRAR BİZLERİ HAKLI BULAN BİR KARARA İMZA ATTI”
Çağdaş Gazeteciler Derneği ve DİSK Basın İş, Danıştay 10. Daire’nin kararı ile ilgili ortak yazılı açıklama yaptı. Açıklama şöyle:
“Anayasal teminatta olan ‘Haberleşme hürriyeti’, ‘Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti’ ve ‘Basın hürriyeti’ üzerindeki baskı, son vakitlerde yasal düzenlemeler, fiili kararlar ve soruşturmalar aracılığıyla daha da artmış durumdadır. İstanbul Taksim’de 13 Kasım 2022 günü yaşanan ve masum 6 vatandaşın katledildiği, 83 vatandaşın yaralandığı terör saldırısı sonrasında uygulanan yayın yasağı ile sosyal medya ağlarına erişimin sağlanamaması, söz konusu baskının başka bir tezahürüdür.
Bu baskı ortamında, Danıştay’da sürmekte olan basın özgürlüğünü temel alan davamızda ders niteliğinde bir karar çıktı. 2018 yılından beri hukuk çabası verdiğimiz ve ne yazık ki şahsen hukuku uygulaması gerekenlerin hülle yaparak basın özgürlüğü lehine yargı kararlarını boşa düşürme anlayışından kaynaklı, yaklaşık 4 yıldır süren Basın Kartı Yönetmeliği’ne ilişkin yargılamada Danıştay 10. Dairesi tekrar bizleri haklı bulan bir karara imza attı.
Basın Kartı Yönetmeliği’nde basın kartı ile daima basın kartının iptalinde Basın Kartı Komitesini devre dışı bırakıp Bağlantı Liderinin yetkili kılınması, Radyo ve Televizyon Üst Konseyi (RTÜK) ile kamu kurumlarında çalışanlara basın kartı verilmesi ve basın kartı verilecek bireylerde ‘mücbir sebepler dışında bir aydan fazla olmamak üzere ara vermeden çalışması’ kriterlerini hukuka uygun bulmayan Danıştay 10. Dairesi, yönetmeliğin 6. unsurunun 1. fıkrasının (g) bendinde, 13. unsurunun 1. fıkrasının (c) bendinde, 14. hususunun 1. fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (ğ) bendinde ve (h) bendinde, 15. hususunun 1. fıkrasının (b) bendi ile (c) bendinde, 17. hususunun 7. fıkrasının (a) bendinde, 29. hususunun 1. fıkrasının (ğ) bendi ve 30. hususunun 1. fıkrasının (d) bendinde 21 Mayıs 2021 tarihinde yapılan değişikliklerin yürütmesini durdurdu.
“KARAR, ‘BANT DARALTMASI’ UYGULAMASININ HUKUKSUZLUĞUNA DA IŞIK TUTUYOR”
Danıştay 10. Dairesi’nin aldığı karar, idari makamların resen aldıkları kararlarla ifade özgürlüğüne yapacakları müdahalenin keyfilik riski içerdiğini vurgulamakla, geçtiğimiz günlerde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından yapılan ‘bant daraltması’ uygulamasının hukuksuzluğuna da ışık tutuyor.”
Açıklamada, “Kararda aynı zamanda, 18 Ekim 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, kamuoyunda ‘sansür düzenlemesi’ olarak bilinen 7418 sayılı Basın Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile son periyotta basın ve haberleşme özgürlüğünü kapsayacak kritik değerlendirmelere de yer verildiği” belirtildi ve kararın gerekçesinden bazı bölümler aktarıldı.
“ANAYASA MAHKEMESİ’NİN, DEMOKRATİK TOPLUM VE HUKUK SORUMLULUĞUYLA DAVRANARAK İPTAL KARARI VERMESİNİ BEKLEDİĞİMİZİ BİLDİRİRİZ”
Açıklama, şöyle devam etti:
“Emekten yana demokratik bir nizamın varlığının, kelam konusu yargı kararında da kayda geçirildiği üzere fikir, tabir ve basın özgürlüğünün temeli olmaksızın hayata geçirilmesi mümkün değildir. Ne yayın yasakları, ne sansür maddeleri ne de günümüzdeki kaçınılmaz bir irtibat ağı olan toplumsal medyaya kısıtlama getirilmesi Türkiye’nin içine çekilmeye çalışıldığı kaosun tahlili olamaz. Hatta bu kaosu daha da artırmaktan diğer bir sonuç doğurmayacaktır. Bu vesileyle ‘sansür düzenlemesi’ni önümüzdeki aylarda görüşmesi beklenen Anayasa Mahkemesinin, demokratik toplum ve hukuk sorumluluğuyla davranarak, düzenlemenin neden olacağı tahribatların daha da fazla artmaması için iptal kararı vermesini beklediğimizi bildiririz.”
